Ο JimmyP διαβάζει...: Σέλιτσα - Βέργα Μεσσηνίας

Βέργα: Στην είσοδο για τη Μεσσηνιακή ή έξω Μάνη βρίσκεται το Ιστορικό χωριό της Βέργας, η δυτική πύλη της Μάνης, 6 χλμ. Ν.Α. της Καλαμάτας. Βέργα μετονομάσθηκε η τότε κοινότητα της Σέλιτσας και οι συνοικισμοί Άνω Σέλιτσα και Κάτω Σέλιτσα μετονομάσθηκαν σε Άνω Βέργα και Κάτω Βέργα αντιστοίχως, με το Β. Δ. 18-5-1956, ΦΕΚ. Α 125/1956. Πριν από το 1912 ανήκε στον δήμο Αβίας. Με τη σύσταση των κοινοτήτων αποτέλεσε κοινότητα με τους οικισμούς Αγία Σιών, Αλμυρό, Άνω και Κάτω Βέργα. Από το 1998 που εφαρμόστηκε ο νόμος «Καποδίστριας», ανήκει στον νεοσύστατο δήμο Καλαμών.

Το όνομα Βέργα λέγεται ότι οφείλεται στο τείχος που είχαν φτιάξει οι Μανιάτες, για να αντιμετωπίσουν από τις 22 έως τις 24 Ιουνίου 1826, τους 6.000 Τουρκοαιγύπτιους του Ιμπραήμ.

Το τείχος που έμοιαζε από μακριά με βέργα, είχε δύο μέτρα ύψος, είχε μήκος γύρω στα 1500μ. με πολεμίστρες και δύο πολεμόπυργους και κατεύθυνση από το βουνό προς τη θάλασσα, ενώ ήταν κατασκευασμένο από ξερολιθιά.

Σ’ αυτό το μαντρότοιχο οι Μανιάτες σταμάτησαν το φοβερό στρατό του Ιμπραήμ προξενώντας του μεγάλες απώλειες. Σώζονται ακόμα πολλά κομμάτια του τείχους που άρχιζε από μια βραχώδη τοποθεσία της κάτω Βέργας και έφτανε μέχρι τη θάλασσα, όπου σήμερα έχει στηθεί το μνημείο του Μανιάτη πολεμιστή.

Η Κάτω Βέργα είναι κτισμένη στη δυτική πλευρά του όρους Καλάθι, σε ωραία και αμφιθεατρική τοποθεσία με φανταστική θέα προς τη Καλαμάτα. Τα πρώτα σπίτια ανοικοδομήθηκαν μετά το 1846, από κατοίκους της άνω Βέργας, που έκτισαν και την εκκλησία Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.

Μετά το 1960 στη θέση "Αγριλιά" στο δρόμο Καλαμάτας - Καρδαμύλης - Αρεόπολης, δημιουργήθηκε ο σημερινός παραθαλάσσιος οικισμός, σε απόσταση 5χλμ. από τη Καλαμάτα. Εκεί βρίσκεται η παραλία της Βέργας με ακρογιάλια αμμουδερά ή με βότσαλα και νοτιότερα το Αλμυρό, η Αβία, το Ακρογιάλι και οι Κιτριές.

Άνω Βέργα: Ψηλότερα, στην ανατολική πλευρά του όρους Καλάθι (ή Σέλιτσας), σε υψόμετρο 700μ. ανάμεσα σε ελατόπευκα και κρυσταλοπηγές, είναι κτισμένο το χωριό Άνω Βέργα, ζωσμένο με πλήθος ερημοκκλήσια, όπως τον Άγιο Παντελεήμονα, τον Άγιο Ιωάννη το Νηστευτή, τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, την Αγία Παρασκευή (βυζαντινό κτίσμα), τον Άγιο Δημήτριο και τον Άγιο Χαράλαμπο. Στη κορφή του βουνού ο Άγιος Γεώργιος και ο Προφήτης Ηλίας και μέσα στο χωριό ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου (12ος ή 13ος αι.) που ήταν ο καθεδρικός του χωριού. Στη θέση "Σκλήβα" βρίσκεται το "σπήλαιο του Βαχάονος", όπως αποκαλείται από τους ντόπιους, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, μέσω του οποίου επικοινωνούσαν οι βασιλείς της Σπάρτης και της Μεσσηνίας, σύμφωνα με τη παράδοση. Στη θέση "Άγιος Νικόλαος" βρέθηκαν σε ανασκαφή κάτω από τη "Μεγάλη πέτρα" λείψανα σιδερένιων οργάνων που οι παλιοί κάτοικοι χρησιμοποιούσαν αντί για καμπάνα. Επίσης στη θέση "Αριά", έχουν επισημανθεί Ιερό άγνωστης εκκλησίας με βυζαντινές αγιογραφίες και τρεις παλιοί τάφοι.

Παληοχωριό – Σέλιτσα – Βέργα

Του Γεωργίου Σ. Πλαγιανού (Δημοσίευση στην εφημερίδα ΠΑΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ, Οκτώβριος 1997)

Το παλιό όνομα του χωριού κατά ιστορικήν παρέκβασιν. ήταν Σέλιτσα. Για την ακρίβεια Κάτω Σέλιτσα. Κι όμως πρόκειται γιο λάθος. Αυτό που λέμε σήμερα Κάτω Βέργα (και πριν Κάτω Σέλιτσα) είναι τα Καλύβια. Αυτά που το 1826 πυρπόλησε ο Ιμπραήμ και τα οποία ήταν μικρός οικισμός εποχιακής χρήσεως.

Η πραγματική Σέλιτσα είναι πολύ ψηλότερα, πάνω στο βουνό, μιάμιση ώρα ανηφόρα από την Κάτω και δεν είναι ορατή από την Καλαμάτα. Το τοπωνύμιο Σέλιτσα παράγεται από το σλαβικό Σέλι και την υποκοριστική προσθήκη -ίτσα. Αν το μεταφράσωμε κατά λέξιν, σημαίνει Βραχΐτσα ή Πετρίτσα και κατά έννοιαν χωριουδάκι. Όμως οι κάτοικοί του το έλεγαν Χώρα και έτσι εξακολουθούν να το λένε. Τη σλαβική ονομασία την πήρε κατά τον ένατο ή δέκατο αιώνα όταν ήταν μικρός οικισμός και ανήκε σε άλλο χωρίον

Αυτό το άλλο χωριό ήταν το λεγόμενο Παληοχωριό, που υπάρχει υποβαθμισμένο όμως τώρα σε παράρτημα του δημοτικού διαμερίσματος Βέργας. Από ότι φαίνεται οι ρίζες του βρίσκονται στην αρχαιότητα, αν κρίνουμε από τάφους που έχουν βρεθεί στην περιοχή του. Τη μεγάλη του έκταση μας την καθορίζουν ονομασίες ναών που αναφέρονται μέχρι σήμερα, παρότι οι ναοί έχουν πλέον εξαφανισθεί. Έχουμε: Άγιος Νικόλαος, Άγιοι Απόστολοι, Άγιος Γεώργιος, Σωτήρας, Άγιοι Ανάργυροι.

Τι έγινε κατόπιν; Γιατί το Παληοχωριό (αρχαίον πόλισμα) εγκατελείφθη; Εδώ σιωπά η Ιστορία και ομιλούν δύο παραδόσεις. Η πρώτη: Μάλωναν, λέει, τα στοιχειά των χωριών και το στοιχειό του χωριού νικήθηκε και γι' αυτό το χωριό εχάθη. Η δεύτερη: Έπεσε λοιμός και το χωριό ξεπαντούρησε. Το βέβαιον πάντως είναι η μετοικεσία (ή καταφυγή) των κατοίκων στην Σέλιτσα, δηλαδή στο παράρτημα του χωριού, το οποίο ο Πουκεβιλ το χαρακτηρίζει ως «πολίχνη με 300 σπίτια».

Η Σέλιτσα χτίστηκε σε θέσιν μη ορατή από την Καλαμάτα, φρονώ σκοπίμως, επικουρούντος και του λόγου ότι στην θέσιν αυτήν υπήρχαν και οι πλούσιες πηγές που θα συντηρούσαν τους ιδίους, τα ζώα τους και τους κήπους τους.

Τα σπίτια ήσαν σχεδόν όλα κολλητά το ένα στο άλλο. Οι ενδιάμεσοι τοίχοι σε ένα σημείο (μεγέθους πόρτας) ήσαν λεπτότεροι για να μπορούν να γκρεμισθούν (αν παρίστατο ανάγκη) και οι άνδρες του ενός να περνάνε στο άλλο εν περιπτώσει κινδύνου έξωθεν. Όλοι οι τοίχοι είχαν πολεμότρυπες, ακόμη και οι αυλόγυροι. Και αν ακόμη κατόρθωνε να μπει ανεπιθύμητος στο χωριό, ήταν αδύνατο να κινηθεί, διότι σε κάποια πολεμίστρα θα βρισκόταν «μπούκα».

Ακόμη όλοι οι εσωτερικοί δρόμοι ήσαν τυφλοί και μόνον δύο από αυτούς, τεμνόμενοι σταυροειόώς, άφηναν τέσσερες διελεύσεις που ευκολώτερα μπορούσαν να φυλαχθούν, επικουρούντων και τεσσάρων αγίων των οποίων οι ναΐσκοι φρουρούσαν και αυτοί για όποιον κίνδυνον που δεν μπορούσαν να απομακρύνουν οι κάτοικοι.

Κύριος ναός κατέστη ο των Εισοδίων της Θεοτόκου, όπου όμως ετιμάτο η Εικών της Παναγίας Βρεφοκρατούσης, με επίτιτλον διπλής σημασίας «Η Ελπίς των Χριστιανών». Τα σπίτια ήσαν ημιανώγεια. Με χαμηλό κατώγι, με χώστρες και κρυφτές και έναν όροφο. Οι τοίχοι φυσικά πέτρινοι με συνεκτική ύλη χωματόλασπη σκέτη, η οποία έδενε άριστα με την πέτρα, αλλά δεν εγγυάτο αντοχήν εάν εβρέχετο. Γι' αυτό την αρμολογούσαν εξωτερικώς με ασβεστόλασπη.

Στις σκεπές έβαναν τίκλες (πλάκες) οι όποιες αφθονούσαν στο πετροβούνι των ληνών. Είχον όμως το μειονέκτημα του βάρους και εξελικτικώς αντικατεστάθησαν με κάτι χειροποίητες τεράστιες κεραμίδες που κατασκευάζοντο επιτοπίως και σήμερα θεωρούνται περιζήτητα αντικείμενα λαϊκής τέχνης. Αλλά και αυτές προοδευτικώς αντικατεστάθησαν από ψιλά κεραμίδια «Κορωνέικα».

Στον μεγάλον αγώνα του '21 δεν απουσΙαοαν οι Σελιτσάνοι. Εστρατεύοντο από τους Καπετανάκηδες του Πετροβουνίου και έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες. Πολέμησαν και στο Μανιάκι αλλά δεν ξέραμε πόσοι ακριβώς έπεσαν εκεί. Ώσπου φτάνομε στην ιστορική μάχη της Βέργας στην οποία οι Σελιτσάνοι έλαβαν μέρος με δικό τους σώμα υπό την αρχηγία του Τζανέτου Κουρκουτά.

Στις 26 Ιουνίου 1826 άρχισε η μεγάλη μάχη. Οι Αιγύπτιοι καθηλώνονται μπροστά στη θρυλική Μάντρα και θερίζονται σαν στάχυα από τους ταμπουρωμένους και αθέατους Μανιάτες. Στο τέλος τρέπονται εις άτακτον φυγήν με βαρύτατες απώλειες.

Ενώ η μάχη εξελίσσετο ακόμη, οι άμαχοι της Σέλιτσας (της σημερινής Άνω Βέργας) σήκωσαν από το προσκυνητάρι της εκκλησίας των Εισοδίων την «Ελπίδα των Χριστιανών», καθώς και όλες τις φορητές εικόνες του ναού, και σχημάτισαν λιτανεία που κατευθύνθηκε στο Κάλπινο (φρύδι του Καλαθίου όρους) από όπου φαινόταν πανοραμικά το πεδίον της μάχης. Οι γέροι άδειαζαν τις κουμπούρες τους χαιρετίζοντας και εμψυχώνοντας τους ταμπουρωμένους και δίνοντας στους Αραπάδες την εντύπωση ότι έρχονται ενισχύσεις. Την τρίτη ημέρα ακούστηκε από τη Γιάννιτσα και η τρομπέτα του Κολοκοτρώνη που κατέφθανε με τους Λεονταρίτες του. Οι Αιγύπτιοι απεσύρθησαν οριστικώς και κατησχημένοι. Η Μάνη εσώθη. Και η Επανάστασις επίσης.

Πηγή: www.mani.org.gr